Birinci İzlem
Birinci İzlem
(Gebeliğin 14. haftasında veya ilk 14 hafta içerisinde, süresi 30 dakika olmalı)
Öykü Alma
Kişisel bilgilerini alma
- T.C Kimlik Numarası (biliniyorsa)
- Yaş (Doğum tarihi)
- Adres ve telefon numarası
- Medeni hali
- Akraba evliliği/derecesi
- Birinci derece akraba (kardeş çocukları arasında)
- İkinci derece akraba (kardeş torunları arasında)
- Yaşadığı ev tipi,büyüklüğü ve hane halkı sayısı
- Yaşadığı mekanın alt yapı koşulları; tuvalet, su kaynağı
- Yaşadığı mekanın elektrik ve ısınma kaynağı
- Eğitim düzeyi
- Ekonomik kaynakları;
- Kendi mesleği ve çalışma durumu
- Eşinin mesleği ve çalışma durumu
- Yaşadığı yerin en yakın sağlık kuruluşuna uzaklığı
- Ulaşım şartları
- Sosyal güvencesi
Tıbbi öykü alma
- Kronik sistemik hastalıklar
- (Diabetes Mellitus, hipertansiyon, kardiyovasküler hastalıklar,
- kr.böbrek hastalığı, epilepsi, tiroid hastalıkları vb.)
- Geçirilmiş veya tedavisi sürmekte olan enfeksiyon hastalıkları
- (Tüberküloz, Brucella, paraziter hastalıklar, vb)
- Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyon (CYBE) öyküsü
- Madde bağımlılığı
- Toprak vb yeme
- Psikiyatrik hastalıklar
- Kan transfüzyonu
- Talasemi taşıyıcılığı
- Geçirilmiş operasyonlar
- Geçirilmiş jinekolojik operasyonlar
- ( Histerotomi, myomektomi vb)
- İlaç allerjisi
- Aile öyküsü
- (Diabetes mellitus, tekraralayan fetal anomaliler, çift
- yumurta ikizi vb.)
- Sürekli kullanmak zorunda olduğu ilaçlar
- (Antiepileptikler, insülin, antihipertansifler vb).
- Gebelik öncesi kullanılan aile planlaması yöntemi
İnfertilite mevcut ise süresi, gördüğü tedaviler
Obstetrik öykü (Daha önceki gebelikleri ile ilgili)alma
Bu gebeliği dahil toplam gebelik sayısı ( Gravida)
Daha önceki doğum sayısı (Parite)
Yaşayan çocuk sayısı
Son gebeliğin sonlanma tarihi-yeri
Gebenin her gebeliği ile ilgili öyküsünün ve gebelik sonucunu aşağıdakilere göre irdelenmesi;
- Doğumların kim tarafından nerede yapıldığı
- Gebeliklerin sonlanma şekli ve gebelik haftası (Canlı doğum, ölü doğum, kendiliğinden düşük, isteyerek düşük, ektopik gebelik, mol
gebelik)
- Bebek ölümü ve nedenleri
- Çocuk ölümü ve nedenleri
- Prematür doğum
- Postmatür doğum
- İkiz veya çoğul gebelik
- Tekrarlayan birinci trimester düşükleri
- Tekrarlayan ikinci trimester düşükleri
- Yasal tahliye ve isteyerek düşük ve komplikasyonları
- Gebelik sırasında yaşanan komplikasyonlar (Kanama, preeklampsi,eklampsi, gestasyonel diyabet, tromboz, emboli)
- Doğum sırasında yaşanan komplikasyonlar (Plasentanın erken ayrılması, plasenta previa, makat, transvers ve diğer prezentasyon anomalileri, uzamış doğum eylemi, üçüncü derece perine yırtıkları ve masif kanama, plasentanın elle çıkarılması )
- Doğumun şekli (Normal doğum, sezaryen doğum, forseps veya vakumla müdahaleli doğum)
- Doğum sonrası dönemde yaşanan komplikasyonlar
(Sepsis, kanama, depresyon, meme absesi vb.)
- Daha önceki canlı doğumlara ait yaşanan komplikasyonlar (Hidrops Fetalis, resüsitasyon veya başka tedavi almış yenidoğan, kromozomal anomali veya malformasyon, düşük doğum ağırlığı, intrauterin gelişme geriliği ve makrozomi)
- Daha önceki canlı doğumlara ait bilgiler (cinsiyeti, doğum ağırlığı, anne sütü alma süresi)
- Tetanoz toksoid immünizasyon uygulaması
Mevcut gebelik öyküsünü alma
- Son Adet Tarihi (Son adetin ilk günü)
Son adet tarihine (SAT) göre tahmini doğum tarihi Nagele formülüne göre hesaplanır: Tahmini Doğum Tarihi = SAT -3 ay + 7 gün
Adetleri düzenli olmayan hastalarda gebelik haftasının SAT ile uyuml olmayabileceği unutulmamalıdır.
Bilinmiyorsa; İlk gebelik testi tarihi
Gebelikten ilk şüphelendiği tarih
Fetus hareketlerinin ilk hissedildiği tarih
ÜYT gebeliği ise embriyo transfer tarihi
- Adetlerinin düzeni
- Beklenen doğum tarihi
- Gebelik yakınmaları (Bulantı kusma, aşırı tükrük salgılanması, toprak vb.yeme, sık idrara çıkma, meme hassasiyeti, kabızlık, mide yanması, bacaklarda kramplar, nefes darlığı, çarpıntı, halsizlik vb...)
- Gebelik tehlike işaretlerine ait yakınmalar (Vajinal kanama, yüksek ateş, karın ağrısı, solunum güçlüğü veya sık solunum, günlük aktivitelerin gerçekleştirilememesi)
- Alışkanlıkların sorgulanması (sigara, alkol, madde bağımlılığı)
- Kullandığı ilaçlar
Fizik Muayene:
- Gebenin boy ve kilosunu ölçünüz.
- Kan Basıncını ölçünüz ( Sistolik kan basıncının 140, diastolik kan basıncının 90 mmHg altında olması normal kabul edilir).Nabzını sayınız.
- Ciddi anemi bulgularını kontrol ediniz.
El tırnakları, konjunktiva, ağız mukozasında solukluk, nefes almakta güçlük, 30’un üzerinde solunum sayısı
- Hastalığı gösteren diğer tehlike işaretlerini kontrol ediniz.
Nefes darlığı, öksürük, yüksek ateş vb.
- Göğüs ve kalp oskültasyonu yapınız.
- Pretibial ödem tespiti için muayene yapınız.
- Gebelik haftası ile uterus büyüklüğün uygunluğunu değerlendirmek için vajinal muayene yapınız.
- Semptomatik CYBE bulgusu varsa değerlendiriniz
- Fetus kalp seslerini değerlendiriniz. Fetüs kalp atımları fetal steteskop ile 16-20., el Doppleri ile 10-12. haftalardan itibaren duyulabilir.
- Bebeğin ilk hareketlerini hissetme zamanını kaydetmesini isteyiniz.
- Uterus büyüklüğü ile gestasyonel hafta arasında uyumsuzluk durumunda sevk ediniz.
Laboratuvar Testleri :
İdrar tahlili:
- Bakteriüri ve proteinüri açısından test çubuğu ile ve mümkünse mikroskobik olarak idrara bakınız.
Kan sayımı veya Hb-Hct ölçümü:
- İlk izlemde ve sonraki tüm izlemlerde gebenin hemoglobinine bakınız.
Kan grubu tayini:
- İlk izlemde gebenin ve eşinin kan grubuna Rh uygunsuzluğu açısından mutlaka bakınız. HBs Ag bakınız.
Gebenin semptomlarına göre gereken diğer testler için sağlık kuruluşunda yapılamıyor ise bir üst basamağa yönlendiriniz.
Gebeye Verilecek İlaç Desteği, Tedaviler ve Bağışıklama:
16. gebelik haftasından itibaren günde 40-60 mg/gün elementer demir preparatı desteğine başlayınız.
“Gebelere Demir Destek Programı” akış çizelgesini kullanarak destek veya tedavi dozuna karar veriniz.
Tetanoz toksoidi ile aşılamayı yapınız. Tetanoz bağışıklaması 12. haftadan itibaren yapılabilir. Gebenin geç tespit edilebileceği düşünülürse 4.ayda veya ilk izleminde birinci dozun yapılması uygundur. Aşı takvimine uygun olarak diğer dozlar devam edilir.
Gelişen idrar yolu enfeksiyonu ve diğer enfeksiyonlarla ilgili gereken tedavileri veriniz. İdrar yolu enfeksiyonu tedavisinin ardından kontrol izlemde hala enfeksiyon devam ediyorsa bir üst basamağa sevk ediniz.
Bilgilendirme Ve Danışmanlık:
Gebeliğe bağlı olağan yakınmalar hakkında gebeyi bilgilendiriniz.
- Yorgunluk
- Bulantı ve kusma
- Sık idrara çıkma
- Baş dönmesi
- Varis ve hemoroid
- Kabızlık
- Mide yanması
- Bacaklarda kramplar
- Nefes darlığı
- Ciltteki değişiklikler
- Memelerde hassasiyet
- Meme başındaki glandlarda belirginleşme
- Kolostrum salınımı
- Aşırı tükürük salgılanması
- Toprak vb. yeme
Aşağıdaki konularda gebeye danışmanlık veriniz.
Beslenme ve diyet
Fiziksel aktivite ve çalışma koşulları
Gebelikte cinsel yaşam
Hijyen ve genel vücut bakımı
Ağız ve diş sağlığı
Sigara alışkanlığı
Alkol alışkanlığı ve madde bağımlılığı
İlaç kullanımı
Tetanoz toksoid immünizasyonu
Gebelikte tehlike işaretleri:
Vajinal kan
Konvülziyon (Sara nöbeti gibi kasılmalar)
Başağrısı ile beraber görmede bozulma
Ateş ve/veya ciddi güçsüzlük
Ciddi karın ağrısı
Solunum güçlüğü veya sık solunum
Suyunun gelmesi
Yüz, el ve bacaklarda şişme
Acil durumlarda gebe ve ailesinin izleyeceği yöntem konusunda bilgilendirilmesi
Doğum eylemi ve doğum
Doğumun nerede ve kim tarafından yapılacağının planlanması
Emzirme
Postpartum aile planlaması danışmanlığı
Fetal anomaliler, tarama testleri ve USG incelemeleri hakkında bilgilendirme yapınız.
KAYNAK: Bilgiler Türkiye Halk Sağlığı Kurumunun http://www.ailehekimliği.gov.tr/ adresinden alınmıştır.